Γράφουν η Αγγελική Σιαφάκα, MD, PhD, Αναισθησιολόγος, Συνεργάτης Κλινικής ΡΕΑ

και ο Ιάκωβος Νομικός, MD, PhD, FACS Χειρουργός, Adjunct As Professor of Surgery,  European University  Cyprus, Συνεργάτης Κλινικής ΡΕΑ

 

Καθημερινά εκατοντάδες ασθενείς στον πλανήτη υποβάλλονται σε κάποια  χειρουργική επέμβαση.  Η ομαλή ή όχι μετεγχειρητική πορεία των ασθενών αυτών εξαρτάται από το πόσο σωστά έχουν προετοιμασθεί κατά την προεγχειρητική περίοδο. Η προεγχειρητική περίοδος  είναι πολύ σημαντική για την κατάλληλη προετοιμασία και βελτιστοποίηση ορισμένων παραγόντων. Οι παράγοντες αυτοί ενοχοποιούνται ότι συμβάλλουν στην αύξηση του κινδύνου για εμφάνιση μετεγχειρητικών επιπλοκών. Αν  λοιπόν και εσείς προγραμματίζετε να υποβληθείτε σε κάποια χειρουργική επέμβαση, είναι πολύ σημαντικό να  γνωρίζετε τους κινδύνους που απειλούν την ομαλή μετεγχειρητική πορεία, ώστε να προετοιμασθείτε καλύτερα. Ως ασθενείς έχετε και εσείς ένα σημαντικό ρόλο στην ομαλή ανάνηψη και χωρίς επιπλοκές ανάρρωσή σας, μετά το χειρουργείο.

 

Πώς μπορείτε να προετοιμαστείτε καλύτερα για το χειρουργείο ;

Το Πρόγραμμα Δυνατός για το Χειρουργείο (Strong for Surgery) είναι ένα πρόγραμμα του Αμερικανικού Κολλεγίου Χειρουργών που φέρνει σε άμεση συνεργασία το νοσοκομείο, την ιατρική ομάδα (Χειρουργό, Αναισθησιολόγο) και τον ασθενή κατά την προεγχειρητική περίοδο, προσφέροντας στον τελευταίο χρήσιμες πληροφορίες. Οι πληροφορίες αυτές έχουν σχέση με κινδύνους που προέρχονται από συγκεκριμένους παράγοντες (σακχαρώδης διαβήτης, κάπνισμα, θρέψη - διατροφή, λήψη φαρμάκων, κλπ.) για την εμφάνιση μετεγχειρητικών επιπλοκών. Παράλληλα, προσφέρει πρακτικές οδηγίες ώστε ο ασθενής, είτε μόνος είτε σε συνεργασία με τον ιατρό του να καταστεί  πρωταγωνιστής στην προσπάθεια βελτιστοποίησης των παραγόντων αυτών. Ο κάθε ασθενής που πρόκειται να υποβληθεί σε μία χειρουργική επέμβαση πρέπει να έχει ενεργό, πρωταγωνιστικό  και  καθοριστικό  ρόλο κατά τη προεγχειρητική περίοδο στοχεύοντας σε μία μετεγχειρητική πορεία χωρίς επιπλοκές.

Στο κείμενο που ακολουθεί μεταφέρουμε τις βασικές κατευθυντήριες οδηγίες του συγκεκριμένου προγράμματος αποσκοπώντας στην μεγαλύτερη ευαισθητοποίηση των ασθενών αλλά και την ενεργό συνεργασία τους για μία ομαλή μετεγχειρητική πορεία και ελάχιστη διάρκεια παραμονής  στο νοσοκομείο.

 

1. Έλεγχος επιπέδων σακχάρου αίματος

Η κάθε χειρουργική πράξη αποτελεί μία κατάσταση έντονου stress για τον ασθενή. To χειρουργικό stress μπορεί να επηρεάσει τα επίπεδα του σακχάρου αίματος με απώτερες δυσμενείς συνέπειες. Διατηρώντας τα επίπεδα σακχάρου εντός των φυσιολογικών ορίων κατά την διάρκεια της περιεγχειρητικής περιόδου, ο κίνδυνος λοίμωξης στην περιοχή του τραύματος περιορίζεται σημαντικά  και παράλληλα εξασφαλίζεται η ομαλή επούλωση του τελευταίου.

ΒΑΣΙΚΕΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΤΗΡΙΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΛΕΓΧΟ ΤΟΥ  ΣΑΚΧΑΡΟΥ

Μη διαβητικοί ασθενείς

• Υπάρχει ιστορικό διαβήτη;
• Ηλικία > 45;
• Δείκτης μάζας σώματος (Body Μass Ιndex - BMI) > 30;

Αν  υπάρχει θετική απάντηση έστω και σε ένα από τα πιο πάνω ερωτήματα τότε το πρωί του χειρουργείου, πρέπει να ελεγχθεί το σάκχαρο νηστείας και αν είναι > 200  συνιστάται η σε σταγόνες έγχυση ινσουλίνης κατά τη διάρκεια του χειρουργείου, πράξη για την οποία θα επιληφθεί ο Αναισθησιολόγος.

Διαβητικοί ασθενείς

Αν ο ασθενής είναι γνωστό ότι πάσχει από διαβήτη και τα επίπεδα γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης (Α1c) είναι > 7.0% ή τα επίπεδα σακχάρου αίματος, έστω και σε μία μέτρηση τις τελευταίες 2 εβδομάδες είναι > 200, τότε πρέπει να ρυθμιστεί το σάκχαρο προεγχειρητικά και να επανέλθει σε  επίπεδα ευγλυκαιμίας. Συνήθως αυτό επιτυγχάνεται σε συνεργασία με τον Διαβητολόγο.

 

2. Μετεγχειρητική Σύγχυση (Delirium)

Το Delirium είναι μία κατάσταση σύγχυσης που εμφανίζεται κατά την μετεγχειρητική περίοδο σε ορισμένους ασθενείς. Η εμφάνισή του είναι κατά κανόνα μη αναμενόμενη και μπορεί να διαρκέσει από λίγες ώρες μέχρι λίγες ημέρες. Ασθενείς τρίτης ηλικίας είναι ιδιαίτερα επιρρεπείς στην εμφάνιση τέτοιων επεισοδίων σύγχυσης ενώ υπάρχει ένας αριθμός προδιαθεσικών παραγόντων  που μπορεί να προκαλέσει την εμφάνιση αυτής της δυσάρεστης κατάστασης. Ο Χειρουργός και γενικότερα η νοσηλευτική ομάδα φροντίδας πρέπει να είναι καλά ενημερωμένοι για την παρουσία αυτών των προδιαθεσικών παραγόντων ώστε να εργασθούν συλλογικά με την οικογένεια και να ελαχιστοποιήσουν την πιθανότητα ενός τέτοιου επεισοδίου κατά τη μετεγχειρητική περίοδο.

Παράγοντες που αυξάνουν την πιθανότητα εμφάνισης delirium, άλλοτε άλλης βαρύτητας, είναι η ηλικία > 65, ιστορικό διαταραχών της συγκέντρωσης και της προσοχής, ιστορικό σοβαρής συστηματικής νόσου ή ενεργού λοίμωξης και διαταραχές όρασης ή ακοής. Επίσης, ορισμένα φάρμακα φαίνεται να σχετίζονται με την εμφάνιση μετεγχειρητικής σύγχυσης στην άμεση μετεγχειρητική περίοδο. Τα πιο συνήθη από τα φάρμακα αυτά αναφέρονται στον πίνακα που ακολουθεί.

Φάρμακα που μπορούν να προκαλέσουν  μετεγχειρητική σύγχυση

Φάρμακα με δράση στο Κεντρικό Νευρικό Σύστημα: βενζοδιαζεπίνες, βαρβιτουρικά, αντιπαρκινσονικά

Αναλγητικά: ωαρκωτικά (μεπεριδίνη), αντιφλεγμονώδη

Αντισταμινικά Φάρμακα του γαστρεντερικού συστήματος: σπασμολυτικά,  Η2 blockers

Αντιβιοτικά:  φλουοροκινολόνη

Ψυχοτρόπα: τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά, λίθιο

Φάρμακα καρδιαγγειακού συστήματος: ανθυπερτασικά, αντιαρρυθμιογόνα, δακτυλίτις

Στο πλαίσιο της διαγνωστικής προσέγγισης των ασθενών αυτών, ο έλεγχος της μεταβολικής τους κατάστασης και η διόρθωση τυχόν ηλεκτρολυτικών διαταραχών αποτελούν βασική προϋπόθεση πριν από κάθε άλλη διαγνωστική ή θεραπευτική παρέμβαση.

3. Διατροφή

Η  κατανάλωση ποιοτικού και υγιεινού φαγητού πριν από μία προγραμματισμένη επέμβαση παίζει σημαντικό ρόλο στο πλαίσιο της προεγχειρητικής σημασίας. Έχει βρεθεί ότι περίπου 25% των ασθενών που εισάγονται στο νοσοκομείο προκειμένου να υποβληθούν σε κάποια χειρουργική επέμβαση έχουν διαταραχές της θρέψης. Επομένως, πρέπει να διερευνάται το ενδεχόμενο υποκείμενης δυσθρεψίας σε όλους τους ασθενείς. Για το σκοπό αυτό, οι ακόλουθες πληροφορίες είναι πολύ χρήσιμες και πρέπει να αντλούνται κατά την διάρκεια λήψης του ιστορικού:

1. Ο δείκτης μάζας /σώματος (Body Mass Index - BMI) είναι < 19;
2. Υπάρχει απώλεια βάρους χωρίς αυτό να αποτελεί την κύρια επιδίωξη της/του ασθενούς;
3. Υπάρχει μειωμένη λήψη τροφής λόγω ανορεξίας;
4. Υπάρχει αναφορά για δυσφαγία ή εμέτους που καθιστά αδύνατη ή δυσχερή τη λήψη τροφής;

Αν  η απάντηση έστω και σε ένα από τα πιο πάνω ερωτήματα είναι θετική, ο ασθενής πρέπει να παραπεμφθεί σε Διατροφολόγο για περαιτέρω αξιολόγηση και αποκατάσταση των θρεπτικών ελλειμμάτων.

Ένας αξιόπιστος και χρήσιμος δείκτης που παράλληλα αντανακλά τον κίνδυνο εμφάνισης μετεγχειρητικών επιπλοκών που σχετίζονται με κακή θρέψη, ιδιαίτερα μετά από επεμβάσεις μέσης ή μεγάλης βαρύτητας (πχ. ρήξη  αναστόμωσης) αποτελούν τα επίπεδα της αλβουμίνης (λευκωματίνης)  στον ορό. Η λευκωματίνη πρέπει να ελέγχεται πριν από κάθε μεγάλη επέμβαση ώστε να προκαθορίζεται ο κίνδυνος εμφάνισης επιπλοκών  και παράλληλα να δίνεται η ανάλογη  δυνατότητα αποκατάστασης των θρεπτικών ελλειμμάτων με τη χρήση σκευασμάτων υψηλής θερμιδικής αξίας, ανοσοδιατροφής κλπ.

4. Φάρμακα

Ο Χειρουργός πρέπει να γνωρίζει ακριβώς όλα τα φάρμακα που παίρνει ο ασθενής σε χρόνια βάση.  Ορισμένα εξ αυτών αυξάνουν τον κίνδυνο της αιμορραγίας κατά την διάρκεια της επέμβασης και πρέπει να διακόπτονται. Υπάρχουν όμως και φάρμακα που ο ασθενής πρέπει να συνεχίσει να τα παίρνει καθ’ όλη τη διάρκεια της περιεγχειρητικής περιόδου χωρίς διακοπή.

Φάρμακα που αυξάνουν τον κίνδυνο της αιμορραγίας όπως τα αντιπηκτικά (coumadin, plavix  και άλλα παρεμφερή) πρέπει να διακόπτονται τουλάχιστον πέντε ημέρες πριν από την επέμβαση και να υποκαθίστανται με ηπαρίνη χαμηλού μοριακού βάρους. Για την ασφάλεια ενός τέτοιου χειρισμού καλό είναι να υπάρχει επικοινωνία - συνεννόηση  με τον ιατρό που έχει χορηγήσει αυτά τα φάρμακα (συνήθως ο Καρδιολόγος).

Τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη (NSAID) επειδή και αυτά αυξάνουν τον κίνδυνο της αιμορραγίας  πρέπει να διακόπτονται 1 - 2 εβδομάδες πριν από την προγραμματισμένη επέμβαση.

Φάρμακα όπως οι betablockers και aspirin μπορούν να συνεχίσουν να λαμβάνονται κατά την περιεγχειρητική περίοδο χωρίς διακοπή. 

5. Ο έλεγχος του πόνου

Σημαντικό στοιχείο μιας επιτυχημένης  ανάνηψης είναι ο έλεγχος του μετεγχειρητικού πόνου. Για τον λόγο αυτό καλό είναι να υπάρχει μια συζήτηση - ενημέρωση με τον Χειρουργό και τον  Αναισθησιολόγο  για τον τρόπο που σκέπτονται να διαχειριστούν το μετεγχειρητικό πόνο.

Είναι γεγονός, ότι σήμερα υπάρχουν πολλές στρατηγικές προσέγγισης και αντιμετώπισης του μετεγχειρητικού πόνου που αρκετές φορές προσφέρουν καλύτερη και πιο αποτελεσματική ανακούφιση σε σχέση με την απλή χορήγηση αναλγητικών. Παράλληλα, έχοντας μία ουσιαστική συζήτηση με τον Ιατρό  για την μετεγχειρητική αναλγησία, ο τελευταίος μπορεί να εκτιμήσει πόσο ασφαλής είναι η χορήγηση οπιοειδών αναλγητικών, έστω στην μικρότερη δυνατή δοσολογία χωρίς τον κίνδυνο εθισμού από την πλευρά του ασθενούς με όλα τα δυσμενή συνακόλουθα που συνεπάγεται κάτι τέτοιο.

Αρχικά, ο μετεγχειρητικός πόνος μπορεί να ελεγχθεί με ένα συνδυασμό μη φαρμακευτικών παρεμβάσεων και μη - οπιοειδών αναλγητικών. Ο Χειρουργός μπορεί να χρησιμοποιήσει έγχυση τοπικού αναισθητικού στην περιοχή της εγχείρησης ώστε να ελαχιστοποιηθεί ο πόνος ενώ, ο Αναισθησιολόγος με την τοποθέτηση ενός πολύ λεπτού καθετήρα σε συγκεκριμένο χώρο μεταξύ των ελύτρων που περιβάλλουν τον νωτιαίο μυελό και την βραδεία και συνεχή έγχυση αναλγητικού, μπορεί να επιτύχει απόλυτη περιοχική αναλγησία, ιδιαίτερα μετά από κοιλιακές επεμβάσεις. 

Για σύνθετες επεμβάσεις μείζονος βαρύτητας, το σχέδιο αναλγησίας μπορεί να περιλαμβάνει και την χρήση οπιοειδών, η δοσολογία των οποίων μειώνεται σταδιακά μέχρι πλήρους διακοπής τις επόμενες ημέρες που η ένταση του πόνου έχει μειωθεί σημαντικά.

Στον επόμενο πίνακα (Πίνακας1) παρουσιάζεται ένας απλός οδηγός  που στηρίζεται στην διαβάθμιση του πόνου από τον ίδιο τον ασθενή, μετά την έξοδό του από το νοσοκομείο ώστε να τον διευκολύνει στην ανάλογη επιλογή του κατάλληλου αναλγητικού.

 

Πίνακας 1

                                 Μετεγχειρητικός Έλεγχος Πόνου (για ενήλικες)

Πόσο έντονος είναι  ο πόνος μου                                             Τι μπορώ να πάρω για να νοιώσω καλύτερα;

Ήπιος πόνος  (mild)

Ο πόνος δεν παρεμβάλλεται στις δραστηριότητες μου              Μη φαρμακευτική αντιμετώπιση

Έχω αίσθηση του πόνου, αλλά ακόμη μπορώ να εκτελώ           Μη οπιοειδή αναλγητικά, από του στόματος για

κινητικές δραστηριότητες  (περπάτημα)                                         ήπιο  πόνο, αναλόγως των αναγκών

 

Μέτριας βαρύτητας πόνος (moderate)

Ο πόνος είναι υπαρκτός και δεν μπορώ να τον αγνοήσω           Μη φαρμακευτική αντιμετώπιση

Ο πόνος παρεμβάλλεται με τις καθημερινές μου                        Μη οπιοειδή αναλγητικά σε ανάλογη           

δραστηριότητες                                                                                   δοσολογία, κατανεμημένα  στο 24ωρο

 

Πολύ έντονος πόνος (severe)                                                                                   

Εστιάζομαι στον πόνο και δεν μπορώ                                             Μη φαρμακευτική αντιμετώπιση

να εκτελέσω τις καθημερινές μου δραστηριότητες

Δεν μπορώ να κοιμηθώ από τον πόνο                                            Μη  οπιοειδή αναλγητικά  κατανεμημένα

Είναι ο χειρότερος που θα μπορούσα να υποφέρω                    στο 24ωρο

 και αυτή τη στιγμή δεν με ενδιαφέρει κάτι άλλο                        Οπιοειδή βραχείας δράσεως  πάντα

παρά μόνο να ανακουφιστώ                                                             σε συνεννόηση με τον θεράποντα ιατρό       

 

Εφ’  όσον ο ασθενής αναμένεται να λάβει αναλγητική αγωγή  με οπιοειδή, μετά την έξοδό του από το νοσοκομείο, θα πρέπει να γνωρίζει την διαδικασία μείωσης της δόσης μέχρι πλήρους διακοπής και ακολούθως την ασφαλή απομάκρυνση - απόρριψη των μη χρησιμοποιημένων οπιοειδών ώστε να αποτραπεί η χρήση τους από άτομα που ευρίσκονται στο άμεσο οικογενειακό περιβάλλον του ασθενούς (ιδιαίτερα ανήλικοι ή άτομα επιρρεπή στην χρήση εθιστικών ουσιών).        

 

6. Διακοπή καπνίσματος

Η  προεγχειρητική περίοδος αποτελεί χρονικά την καλύτερη ευκαιρία για οριστική διακοπή του καπνίσματος.

Το κάπνισμα παρεμβάλλεται σε όλες τις φάσεις επούλωσης του τραύματος. Παράλληλα μειώνει την ικανότητα των κυττάρων να ασκούν την μικροβιοκτόνο δράση τους κατά των μικροβίων. Για παράδειγμα, ο καπνιστής έχει 2,2 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα να παρουσιάσει λοίμωξη του αναπνευστικού (πνευμονία) μετεγχειρητικά σε σχέση με τον μη καπνιστή. Έτσι, αν για τους μη καπνιστές ο κίνδυνος μετεγχειρητικής πνευμονίας είναι 10% για τους καπνιστές ο κίνδυνος αυτός αυξάνεται σε 22%.

Η νικοτίνη αυξάνει την αρτηριακή πίεση και την καρδιακή συχνότητα (ταχυκαρδία). Παράλληλα, μπορεί να προκαλέσει την εμφάνιση αρρυθμιών, ενώ το μονοξείδιο του άνθρακα που παράγεται κατά την διάρκεια του καπνίσματος  μειώνει την περιεκτικότητα του οξυγόνου στο αίμα. 

Διάφορες μελέτες έχουν αποδείξει ότι ασθενείς που καπνίζουν έχουν:

• Αυξημένη συχνότητα λοίμωξης ή ακόμη και διάσπασης του τραύματος, μετά γενική αναισθησία
• Αυξημένη συχνότητα ισχαιμίας ή και νέκρωσης του τραύματος μετά μαστεκτομή ή επέμβαση αποκατάστασης του μαστού σε γυναίκες καπνίστριες
• Αυξημένη συχνότητα εμφάνισης μετεγχειρητικής κοιλιοκήλης
• Αυξημένη συχνότητα εν τω βάθει λοίμωξης του χειρουργικού πεδίου (ενδοκοιλιακό απόστημα)
• Μεγαλύτερη ένταση πόνου και ανάγκη για υψηλότερες δόσεις οπιούχων αναλγητικών)
• Αυξημένη πιθανότητα θρομβοεμβολικών επεισοδίων και σχεδόν διπλάσιο κίνδυνο  καρδιακών προσβολών από τους μη καπνιστές

Διακόπτοντας το κάπνισμα:

• Μειώνεται σημαντικά ο κίνδυνος επιπλοκών
• Το νοσοκομείο ως ένας χώρος ελεύθερος καπνού και γενικότερα καπνικών προϊόντων λειτουργεί αποτρεπτικά στην όποια εθιστική τάση χρήσης καπνού  από τον ασθενή
• Η συχνότητα οριστικής διακοπής του καπνίσματος είναι πολύ υψηλότερη όταν επιχειρείται κατά την προεγχειρητική περίοδο

Με την διακοπή του καπνίσματος, έστω και μία ημέρα πριν το χειρουργείο, μπορεί να αποκατασταθεί η αυξημένη αρτηριακή πίεση  και να επανέλθει  ο φυσιολογικός  καρδιακός ρυθμός. Η αναπνευστική λειτουργία βελτιώνεται σημαντικά μετά από οκτώ εβδομάδες  διακοπής του καπνίσματος  ενώ διακοπή  για τέσσερις εβδομάδες μειώνει την εμφάνιση μετεγχειρητικών επιπλοκών κατά 20-30%.

Για όλους αυτούς τους λόγους είναι αυτονόητο ότι η διακοπή καπνίσματος θεωρείται βασική και αναγκαία προϋπόθεση για τον προγραμματισμό της χειρουργικής επέμβασης.

 

Την παραμονή της επέμβασης

Ανεξάρτητα από το πόσο καλά ή όχι έχει προετοιμασθεί ο ασθενής κατά την μακρά ή λιγότερο μακρά προεγχειρητική περίοδο,  η ημέρα πριν  από το χειρουργείο έχει την ιδιαιτερότητα  λήψης ή εφαρμογής συγκεκριμένων μέτρων. Ο επόμενος πίνακας (Πίνακας 2)  είναι ένας συνοπτικός και περιεκτικός πίνακας που περιέχει χρήσιμες πληροφορίες  για την παραμονή της επέμβασης.

 

Πίνακας 2 . ΜΙΑ ΗΜΕΡΑ ΠΡΙΝ ΤΟ ΧΕΙΡΟΥΡΓΕΙΟ                                                      

ΦΑΓΗΤΟ & ΠΟΤΟ

• Μην φάτε ή πιείτε (συμπεριλαμβάνονται μέντες, καραμέλες και τσίχλες) μετά τα μεσάνυχτα της ημέρας του χειρουργείου
• Καθαρά ποτά (υπό συνθήκες) μέχρι 4 ώρες πριν το χειρουργείο. Καθαρά ποτά είναι: νερό, σκέτος καφές, σκέτο τσάι
• Όχι γάλα και χυμούς

Η μη τήρηση των ανωτέρω , οδηγεί στην καθυστέρηση ή ακόμη και στην ακύρωση της προγραμματισμένης επέμβασης.

ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΔΕΡΜΑΤΟΣ

• Μην εφαρμόζετε κρέμες, λάδια, βερνίκια νυχιών ή makeup την ημέρα του χειρουργείου
• Εφαρμόστε τις οδηγίες του χειρουργού σας για την υγιεινή δέρματος

ΦΑΡΜΑΚΑ

• Δεν διακόπτεται η φαρμακευτική αγωγή εκτός από εκείνα τα φάρμακα που έχουν αποδειχθεί από την ιατρική ομάδα (π.χ. αντιπηκτικά, μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη, φυτικά συμπληρώματα)
• Σε κάθε περίπτωση η λήψη φαρμάκων να γίνεται με τη λήψη ελάχιστης ποσότητας νερού

ΑΦΑΙΡΕΣΗ ΚΟΣΜΗΜΑΤΩΝ- PIERCINGS

Συμπερασματικά

Η προεγχειρητική ετοιμασία του ασθενούς αποτελεί μέρος μιας δυναμικά εξελισσόμενης διαδικασίας που ξεκινά από την πρώτη επαφή του ιατρού με τον ασθενή και ολοκληρώνεται με την πλήρη αποκατάσταση του τελευταίου. Παρά το γεγονός ότι η διαδικασία αυτή περιλαμβάνει πέντε αλληλοδιάδοχες χρονικές περιόδους (προεγχειρητική περίοδος, εγχείρηση, ανάνηψη, μετεγχειρητική περίοδος , αποκατάσταση) και ιδανικά απαιτεί την συνεργασία και άλλου εξειδικευμένου ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού, ο Χειρουργός παραμένει ο κεντρικός συντονιστής που φροντίζει, ώστε ο ασθενής να δέχεται την καλύτερη, ασφαλέστερη και επιστημονικά ορθότερη θεραπεία. Επιπλέον, ο Χειρουργός είναι υπεύθυνος να σταθμίσει την βιολογική συμπεριφορά της υποκείμενης νόσου και τις δυσμενείς επιπτώσεις αν παραμείνει χωρίς χειρουργική αντιμετώπιση, έναντι του κινδύνου των μετεγχειρητικών επιπλοκών που μπορεί να προκύψουν από την επέμβαση.

Ο ασθενής λοιπόν πρέπει να γνωρίζει ότι είναι ο πρωταγωνιστής σε όλες τις φάσεις τις περιεγχειρητικής περιόδου με τον Χειρουργό, στον οποίον έχει εμπιστευθεί το πρόβλημα του, να είναι ο κύριος συντονιστής κάθε διαγνωστικής ή θεραπευτικής προσέγγισης. Φυσικά η επάρκεια  που κάθε Χειρουργός θεμελιώνει με την εκτέλεση μεγάλου αριθμού επεμβάσεων που χαρακτηρίζονται ως επεμβάσεις μεγάλης βαρύτητας και υψηλού κινδύνου, έχει ως συνέπεια τα πολύ καλά αποτελέσματα ως προς την έκβαση των ασθενών. Όμως, το καλό αποτέλεσμα δεν είναι αποκλειστικά έργο της επάρκειας και των δεξιοτήτων του Χειρουργού αλλά προϊόν ενός συστήματος που υποστηρίζει την παροχή ποιοτικής φροντίδας με την συνεργασία  πολλών και εξειδικευμένων επαγγελματιών υγείας. Επομένως, η δημιουργία και η συντήρηση ενός τέτοιου συστήματος που να είναι σταθερό, πολυσυνεργατικό, αξιόπιστο και ανθρωποκεντρικό με κοινό στόχο την παροχή ποιοτικής νοσοκομειακής φροντίδας εγγυάται την ασφαλή διαχείριση του ασθενούς.

Ως ασθενείς μπορείτε και πρέπει να γίνετε μέρος αυτής της ομάδας με ενεργό και συγκεκριμένο ρόλο  και συνεργαζόμενοι  με τα άλλα μέλη να  εισπράξετε τα οφέλη από τις υπηρεσίες τους.