Πολλοί άνθρωποι παρουσιάζουν κάποιου βαθμού δυσκολία στην αναπνοή κατά την διάρκεια του ύπνου. Η ηπιότερη της μορφή είναι το ροχαλητό, το οποίο είναι απλά θορυβώδης αναπνοή κατά τη διάρκεια του ύπνου. Η πιο σοβαρή της μορφή είναι η αποφρακτική υπνική άπνοια, κατά την οποία οι άνθρωποι ροχαλίζουν δυνατά και παρουσιάζουν διακοπές στην αναπνοή τους μέσα στη νύχτα. 

Το πρωτοπαθές ή απλό ροχαλητό χαρακτηρίζεται από δυνατούς ήχους από το ανώτερο αναπνευστικό κατά τη διάρκεια του ύπνου χωρίς όμως επεισόδια άπνοιας. Δεν μπορούμε πάντα να ξεχωρίσουμε τους «απλούς ροχαλίζοντες» από αυτούς που πάσχουν από υπνική άπνοια. Οι περισσότεροι άνθρωποι που ροχαλίζουν, αλλά που όμως δεν έχουν υπνική άπνοια, δεν παρουσιάζουν υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας, αλλά και ούτε οι σύντροφοι τους έχουν προσέξει διακοπές αναπνοής κατά τη διάρκεια του ύπνου. 

Άπνοια είναι η παύση στην αναπνοή, η οποία διαρκεί για τουλάχιστον 10 δευτερόλεπτα. Η υπνική άπνοια, η οποία συμβαίνει κατά τη διάρκεια του ύπνου, μπορεί να διαχωριστεί σε δύο κύριους τύπους. Η κεντρική υπνική άπνοια αναφέρεται στις παύσεις της αναπνοής όταν δεν υπάρχει καθόλου προσπάθεια για αναπνοή. Με άλλα λόγια, ο εγκέφαλος δεν δίνει «σήμα» στους πνεύμονες να πάρουν ανάσα. Η αποφρακτική υπνική άπνοια, που είναι και ο συχνότερος τύπος, αναφέρεται στις παύσεις στην αναπνοή κατά τη διάρκεια του ύπνου και εφόσον υπάρχει προσπάθεια για αναπνοή. Οι πνεύμονες προσπαθούν να τραβήξουν αέρα μέσα στο στήθος, αλλά λόγω εμποδίου ή απόφραξης σε κάποιο σημείο της διαδρομής του αεραγωγού, δεν υπάρχει καθόλου εισροή αέρα. Η άπνοια τελικά καταλήγει σε έγερση, ή μεταφορά από βαθύ ύπνο σε ένα ελαφρύτερο στάδιο ύπνου και φτάνουμε σε ένα σημείο, όπου είτε ο αεραγωγός ανοίγει ή ο εγκέφαλος στέλνει τελικά το κατάλληλο σήμα στους πνεύμονες και η αναπνοή ξαναρχίζει. Συνήθως δεν υπάρχει αντίληψη αυτών των περιόδων άπνοιας ή των εγέρσεων από τον ασθενή. Ωστόσο, η χαλαρωτική ιδιότητα του ύπνου διακόπτεται, και ο ασθενής μπορεί να ξυπνήσει μετά από 8 ή περισσότερες ώρες νιώθοντας κουρασμένος.

Ο αεραγωγός αρχίζει από τη μύτη και το στόμα, εκτείνεται διαμέσου του φάρυγγα, λάρυγγα και τραχεία, και τελικά καταλήγει στους πνεύμονες. Κατά τη διάρκεια του ύπνου, οι μύες οι οποίοι διατηρούν την αναπνευστική οδό ανοιχτή, χαλαρώνουν, οδηγώντας έτσι σε κατάρρευση την αναπνευστική οδό. Εφόσον οι πνεύμονες προσπαθούν να εισπνεύσουν την ίδια ποσότητα αέρα διαμέσου μικρότερου σε διάμετρο οδού, η ταχύτητα εισροής του αέρα πρέπει να αυξηθεί. Πιο γρήγορες ταχύτητες ροής αέρα θέτουν τις εύκαμπτες δομές του στοματοφάρυγγα, όπως την υπερώα και τη γλώσσα σε δόνηση, η οποία και προκαλεί τους ενοχλητικούς θορύβους του ροχαλητού. Εάν η κατάρρευση της αναπνευστικής οδού είναι πλήρης, τότε η εισροή του αέρα σταματάει και ακολουθεί άπνοια. Η αναπνευστική οδός μπορεί να αποφραχθεί σε οποιοδήποτε σημείο από τη μύτη μέχρι το λάρυγγα, αν και σε μερικές περιπτώσεις υπάρχει μερική απόφραξη σε πολλαπλά επίπεδα. Η μύτη μπορεί να αποφραχθεί από σκολίωση ρινικού διαφράγματος, φλεγμονή, αλλεργίες ή αδυναμία των χόνδρων οι οποίοι υποστηρίζουν τη μύτη. Υπερτροφικές αμυγδαλές ή ευμεγέθης γλώσσα μπορεί να αποφράξουν το στόμα και το φάρυγγα. Όσο πιο περιορισμένη είναι η αναπνευστική οδός όταν ένα άτομο είναι ξύπνιο, τόσο περισσότερο πιθανότερο είναι να υπάρξει απόφραξη κατά τη διάρκεια του ύπνου.

• Αύξηση βάρους ή παχυσαρκία οδηγούν σε αύξηση του μεγέθους των αποθεμάτων λίπους κατά μήκος του λαιμού, το οποίο μπορεί να επιδεινώσει την άπνοια. 

• Το κάπνισμα μπορεί να οδηγήσει σε μεγαλύτερες πτώσεις του οξυγόνου στο αίμα κατά τη διάρκεια της άπνοιας, το οποίο υποβάλλει σε επιπρόσθετο στρες την καρδιά και τους πνεύμονες. 

• Κάθε μυοχαλαρωτικό, όπως η κατανάλωση αλκοόλ πριν από την ώρα του ύπνου, ή υπνωτικά χάπια, μπορούν να αυξήσουν το βαθμό της κατάρρευσης της αναπνευστικής οδού και να επιδεινώσουν το ροχαλητό ή την άπνοια.

Οι περισσότεροι ασθενείς με υπνική άπνοια παρουσιάζουν δυνατό ροχαλητό. Παρόλα αυτά, κάθε άτομο που ροχαλίζει δεν πάσχει απαραίτητα και από υπνική άπνοια. Συχνά ο/η σύντροφος θα προσέξει αναπνευστικές παύσεις. Κάποιοι άνθρωποι ξυπνούν κατά περιόδους ιδρωμένοι ή με την αίσθηση πνιγμού ή παλμών. Ο κακής ποιότητας ύπνος που απορρέει από την αποφρακτική υπνική άπνοια, οδηγεί στο αίσθημα της κούρασης και της υπνηλίας κατά τη διάρκεια της ημέρας. Αυτό με τη σειρά του, μπορεί να οδηγήσει σε πρωινούς πονοκεφάλους, χαμηλή συγκέντρωση, αδύνατη μνήμη και μειωμένη απόδοση στην εργασία ή στο σχολείο.

Η αποφρακτική υπνική άπνοια είναι επικίνδυνη για τον ασθενή κατάσταση με σοβαρή και μεγάλη νοσηρότητα, η οποία απαιτεί ιατρική συμβουλή. Όπως προαναφέρθηκε η άπνοια προκαλεί υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας, η οποία μπορεί να οδηγήσει σε μειωμένη παραγωγικότητα στην εργασία, στο σχολείο ακόμα και σε προβλήματα στις διαπροσωπικές σχέσεις. Οι άνθρωποι που υποφέρουν από υπνική άπνοια έχουν περίπου 7 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα να έχουν ένα τροχαίο δυστύχημα από αυτούς που δεν υποφέρουν. Η πτώση των επιπέδων του οξυγόνου στο αίμα κατά τη διάρκεια της υπνικής άπνοιας επηρεάζει την αιμάτωση πολλών οργάνων. Ιδιαίτερα στην περίπτωση που παραμένει αδιάγνωστη και αθεράπευτη η αποφρακτική υπνική άπνοια οι δυνητικές επιπλοκές μπορεί να περιλαμβάνουν καρδιακή προσβολή, αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, αρρυθμίες, υψηλή αρτηριακή πίεση και καρδιακή νόσο. 

Η διάγνωση της υπνικής άπνοιας απαιτεί μία μελέτη ύπνου από το γιατρό, η οποία μπορεί να γίνει σε ειδικό εργαστήριο, όπου παραμένει ο ασθενής κατά τη διάρκεια της νύχτας. Κατά τη διάρκεια αυτής της ανώδυνης εξέτασης στο εργαστήριο επιτρέπεται η ανίχνευση αναπνευστικών παύσεων, ο προσδιορισμός της συχνότητας αυτών των επεισοδίων, ο καθορισμός των αναπνευστικών παύσεων ως κεντρικής ή αποφρακτικής αιτιολογίας και οι επιδράσεις αυτών των επεισοδίων στον ύπνο, όπως στην καρδιά και τους  πνεύμονες. 

Η θεραπεία της υπνικής άπνοιας εξαρτάται από τη βαρύτητα του προβλήματος και την ιδιαίτερη ανατομία του αεραγωγού του εκάστοτε ασθενή. Η ήπια υπνική άπνοια μπορεί να αντιμετωπιστεί με αλλαγές συνηθειών, όπως σωστή διατροφή και άσκηση. Ιδιαίτερα σε ανθρώπους με υπνική άπνοια λόγω παχυσαρκίας, η μείωση του βάρους μπορεί να είναι πολύ ευεργετική. Άλλες απλές οδηγίες, όπως η θέση κατάκλισης, η μείωση του αλκοόλ ή της χρήσης υπνωτικών  χαπιών, μπορούν επίσης να βοηθήσουν. Σε ασθενείς που η υπνική άπνοια φαίνεται να είναι το αποτέλεσμα ενός εύκολα αντιμετωπίσιμου εμποδίου της αναπνευστικής οδού, όπως υπερτροφικές αμυγδαλές ή σκολίωση ρινικού διαφράγματος, τότε η χειρουργική επέμβαση μπορεί να προσφέρει άμεση ανακούφιση και αντιμετώπιση. Επιπλέον υπάρχουν ειδικές οδοντιατρικές συσκευές, που κρατούν την κάτω γνάθο σε τέτοια θέση, ώστε να διατηρούν τον αεραγωγό ανοιχτό και έτσι, να βοηθούν στη μείωση του ροχαλητού ή της ήπιας υπνικής άπνοιας. 

Σε ανθρώπους με σοβαρή υπνική άπνοια και εμφανές αποφρακτικό αίτιο στην αναπνευστική οδό, η χειρουργική θεραπεία μπορεί να βοηθήσει σημαντικά. Οι χειρουργικές επεμβάσεις κατευθύνονται προς αυτά τα τμήματα του αεραγωγού, τα οποία θεωρείται ότι συμβάλλουν στην απόφραξη. Οι κύριες περιοχές που λαμβάνονται υπόψη είναι οι ρινικές θαλάμες, η υπερώα και αμυγδαλές. Διορθώνοντας ένα «στραβό» διάφραγμα, αφαιρώντας ρινικούς πολύποδες ή αδενοειδείς εκβλαστήσεις («κρεατάκια»), ή αντιμετωπίζοντας αλλεργίες μπορεί να διευρυνθεί η ρινική οδός. Επιπρόσθετο χώρο μπορούμε να κερδίσουμε στην περιοχή της υπερώας, με την αφαίρεση τμήματος από μια μακριά και πλαδαρή υπερώα (υπερωϊοπλαστική) ή με αμυγδαλεκτομή. 

Σε κάθε περίπτωση, η έγκαιρη αναγνώριση-διάγνωση είναι πολύ σημαντική γιατί με τη πάροδο του χρόνου η επιβάρυνση του οργανισμού ολοένα μεγαλώνει, ενώ η ολοκληρωμένη και πολυδιάστατη αντιμετώπιση είναι απαραίτητη για να έχουμε το επιθυμητό αποτέλεσμα.