Γράφει η Στεφανία Δημοπούλου, Μαιευτήρας Γυναικολόγος, Συνεργάτης Τμήματος Εμβρυομητρικής Κλινικής ΡΕΑ

 

Πρόωρα ορίζονται τα μωρά που γεννιούνται πριν συμπληρωθούν οι 37 εβδομάδες εγκυμοσύνης.

Οι υποκατηγορίες πρόωρου τοκετού με βάση την ηλικία κύησης είναι οι εξής:

• Όψιμα πρόωρα (34 - 37 εβδομάδες)
• Μετρίως πρόωρα (32 - 24 εβδομάδες)
• Πολύ πρόωρα (28 - 32 εβδομάδες)
• Εξαιρετικά πρόωρα (λιγότερο από 28 εβδομάδες)

Ο πρόωρος τοκετός μπορεί να συμβεί αυτόματα ή λόγω ιατρικών ενδείξεων για τον προγραμματισμό πρόωρης πρόκλησης τοκετού ή Καισαρικής Τομής.

Υπολογίζεται ότι 13,4 εκατομμύρια μωρά γεννήθηκαν πρόωρα το 2020 και περίπου 900.000 παιδιά πέθαναν το 2019 από επιπλοκές πρόωρου τοκετού. Παγκοσμίως, η προωρότητα είναι η κύρια αιτία θανάτου σε παιδιά κάτω των 5 ετών, αν και υπάρχουν έντονες ανισότητες στα ποσοστά επιβίωσης μεταξύ των χωρών χαμηλού και υψηλού εισοδήματος. Η προωρότητα μπορεί να προκαλέσει αρκετές επιπλοκές μακροπρόθεσμα στα παιδιά, συμπεριλαμβανομένων μαθησιακών δυσκολιών και προβλημάτων όρασης και ακοής.

 

Αίτια

Δεν γνωρίζουμε πάντα με βεβαιότητα τι προκαλεί τον πρόωρο τοκετό. Μερικές φορές ο τοκετός ξεκινά μόνος του χωρίς προειδοποιητικά σημάδια. Ακόμα κι αν κάνετε τα πάντα σωστά κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, υπάρχει κίνδυνος να γεννήσετε νωρίς.

Γνωρίζουμε ότι ορισμένοι παράγοντες κινδύνου μπορεί να καθιστούν πιο πιθανό τον πρόωρο τοκετό. Το να έχετε έναν παράγοντα κινδύνου δεν σημαίνει σίγουρα ότι θα γεννήσετε νωρίς. Αλλά μπορεί να αυξήσει τις πιθανότητές σας. Είναι σημαντικό να μιλήσετε με τον Ιατρό σας σχετικά με το τι μπορείτε να κάνετε για να μειώσετε τον κίνδυνο.

Παράγοντες κινδύνου που καθιστούν πιο πιθανό να έχετε πρόωρο τοκετό και να γεννήσετε νωρίς:

• Είχατε ένα πρόωρο μωρό στο παρελθόν
• Πολύδυμη κύηση (δίδυμα, τρίδυμα ή περισσότερα)
• Παθολογικές καταστάσεις που σχετίζονται με τη μήτρα ή τον τράχηλο τώρα ή στο παρελθόν. Η μήτρα είναι το όργανο, όπου το μωρό σας μεγαλώνει μέσα σας. Ο τράχηλος είναι το κατώτερο τμήμα της μήτρας και συγκρατεί το έμβρυο εντός της μήτρας, ενώ κατά τον τοκετό διαστέλλεται
• Το να είστε λιποβαρείς ή υπέρβαρες πριν την εγκυμοσύνη. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει διατροφικές διαταραχές, όπως η ανορεξία ή η βουλιμία
• Οικογενειακό ιστορικό πρόωρου τοκετού. Αυτό σημαίνει ότι κάποιος στην οικογένειά σας (όπως η μητέρα, η γιαγιά ή η αδερφή σας) έχει ένα πρόωρο μωρό. Εάν γεννηθήκατε πρόωρα, είναι πιο πιθανό να γεννήσετε νωρίς
• Μείνατε έγκυος ξανά πολύ σύντομα μετά την απόκτηση μωρού. Για τις περισσότερες γυναίκες είναι καλύτερο να περιμένουν τουλάχιστον 18 μήνες πριν μείνουν ξανά έγκυες. Συζητήστε με τον Ιατρό σας για το πλάνο οικογενειακού προγραμματισμού σας
• Κάπνισμα, κατανάλωση αλκοόλ, χρήση ναρκωτικών ουσιών
• Χαμηλό κοινωνικοοικονομικό επίπεδο
• Ενδοοικογενειακή βία. Περιλαμβάνει σωματική, σεξουαλική και συναισθηματική κακοποίηση από το σύντροφο ή κηδεμόνες
• Απαιτητικό ωράριο και συνθήκες εργασίας
• Έκθεση σε ατμοσφαιρική ρύπανση, μόλυβδο, ακτινοβολία και χημικές ουσίες όπως βαφές, πλαστικά και παθητικό κάπνισμα
• Μαύρη φυλή
• Το να είστε νεότερες από 17 ετών ή μεγαλύτερες από 35 ετών

Η ύπαρξη ορισμένων παθήσεων υγείας κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο για πρόωρο τοκετό, όπως:

• Διαταραχές του συνδετικού ιστού, όπως το σύνδρομο Ehlers-Danlos
• Διαβήτης. Ο διαβήτης είναι όταν το σώμα σας έχει πάρα πολύ σάκχαρο (που ονομάζεται γλυκόζη) στο αίμα σας
• Υψηλή αρτηριακή πίεση και προεκλαμψία. Η υψηλή αρτηριακή πίεση (ονομάζεται επίσης υπέρταση) μπορεί να στρεσάρει την καρδιά σας και να προκαλέσει προβλήματα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Η προεκλαμψία είναι ένα είδος υψηλής αρτηριακής πίεσης σε ορισμένες Γυναίκες, κατά τη διάρκεια ή αμέσως μετά την εγκυμοσύνη. Εάν δεν αντιμετωπιστεί, μπορεί να προκαλέσει σοβαρά προβλήματα, ακόμη και θάνατο
• Λοιμώξεις της μήτρας, του ουροποιητικού συστήματος ή του κόλπου, συμπεριλαμβανομένων των Σεξουαλικά Μεταδιδόμενων Νοσημάτων (ονομάζονται επίσης ΣΜΝ)
• Ενδοηπατική χολόσταση κύησης. Πάθηση του ήπατος που εμφανίζεται αποκλειστικά στην κύηση
• Θρομβοφιλίες. Αυτές είναι καταστάσεις που αυξάνουν τον κίνδυνο δημιουργίας μη φυσιολογικών θρόμβων αίματος

Άλλοι ιατρικοί παράγοντες κινδύνου κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης περιλαμβάνουν:

• Μη σωστή παρακολούθηση κύησης
• Δεν παίρνετε αρκετό βάρος κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης
• Πρώιμη πρόωρη ρήξη των μεμβρανών. Η πρόωρη ρήξη των μεμβρανών είναι όταν ο αμνιακός σάκος γύρω από το μωρό σας σπάει (σπάνε τα νερά σας) πριν από την έναρξη του τοκετού. Η πρώιμη πρόωρη ρήξη των μεμβρανών είναι όταν αυτό συμβαίνει πριν από τις 37 εβδομάδες εγκυμοσύνης. Εάν έχετε διαρροή υγρού από τον κόλπο σας, επικοινωνήστε με το Ιατρό σας και πηγαίνετε στο νοσοκομείο
• Εγκυμοσύνη μετά από εξωσωματική γονιμοποίηση
• Χρωμοσωμικές ανωμαλίες, γενετικά σύνδρομα και συγγενείς παθήσεις του εμβρύου όπως πχ. Συγγενείς καρδιοπάθειες

 

Αντιμετώπιση

Η κατάλληλη συμβουλευτική είναι σημαντική και θα πρέπει να υπάρχει ενημέρωση, ότι η αντιμετώπιση και η πρόγνωση του νεογνού εξαρτώνται από την ηλικία κύησης, οπού η μητέρα εμφανίζεται στο νοσοκομείο και από την ηλικία κύησης που γίνεται ο τοκετός αντίστοιχα. Γίνεται προσπάθεια, έτσι ώστε οι Γυναίκες και οι οικογένειές τους να μπορούν να συμμετέχουν στη λήψη κλινικών αποφάσεων. Οι προσωπικές και θρησκευτικές πεποιθήσεις, καθώς και κοινωνικοί παράγοντες θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψιν στη συμβουλευτική, ενώ η συνεργασία μεταξύ επαγγελματιών διαφορετικών κλινικών ειδικοτήτων, συνήθως είναι απαραίτητη.

Προγεννητικά, η μητέρα θα πρέπει να ενημερωθεί για τους κινδύνους που απειλούν την ίδια καθώς και για το πως οι επιπλοκές του πρόωρου τοκετού μπορεί να επηρεάσουν το παιδί μακροπρόθεσμα. Ωστόσο, η πρόβλεψη των αποτελεσμάτων για τα παιδιά που γεννιούνται εξαιρετικά πρόωρα είναι δύσκολη. Η μακροπρόθεσμη πρόγνωση του παιδιού είναι επίσης πιθανό να αλλάξει κατά τη διάρκεια της νοσηλείας του νεογνού, ιδιαίτερα εάν το παιδί εμφανίσει σημαντικά συμβάντα, όπως σοβαρή εγκεφαλική βλάβη ή την ανάγκη για χειρουργική επέμβαση.

 

Μέτρα πρόληψης πρόωρου τοκετού

• Η διακοπή του καπνίσματος ακόμα και κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης προστατεύει από τον πρόωρο τοκετό
• Ρύθμιση πριν τη σύλληψη ιατρικών ασθενειών της μητέρας όπως η υπέρταση, ο διαβήτης και οι θυρεοειδοπάθειες
• Υγιεινή διατροφή και ελαφριά άσκηση
• Μείωση κατανάλωσης αλκοόλ και καφεΐνης πριν τη σύλληψη, διακοπή λήψης ναρκωτικών ουσιών, λήψη φυλλικού οξέως και επαρκής πρόσληψη βιταμίνης D
• Έλεγχος για ΣΜΝ
• Καλλιέργεια ούρων στο μέσο της ροής της ούρησης (MSU) στην αρχή της εγκυμοσύνης, καθώς η ασυμπτωματική ουρολοίμωξη σχετίζεται με πρόωρο τοκετό
• Χαμηλή δόση ασπιρίνης που ξεκινά πριν από τις 16 εβδομάδες κύησης, μειώνει τον κίνδυνο προεκλαμψίας
• Υπερηχογραφική παρακολούθηση του μήκους του τραχήλου της μήτρας και αντιμετώπιση σε περίπτωση τραχηλικής ανεπάρκειας, με λήψη προγεστερόνης κολπικά και περίδεσης του τραχήλου, ανάλογα με το μήκος του τραχήλου και το ατομικό ιστορικό της μητέρας

Παρακάτω περιγράφονται οι βέλτιστες πρακτικές διαχείρισης πρόωρου τοκετού:

• Μετά τις 34 εβδομάδες, γίνεται εισαγωγή στο νοσοκομείο και παρακολούθηση για 4 - 6 ώρες. Εάν δεν υπάρχει εξέλιξη στον τοκετό, η Γυναίκα μπορεί να σταλεί στο σπίτι με οδηγίες
• Μητέρες πριν τις 34 εβδομάδες με συμπτώματα πρόωρου τοκετού νοσηλεύονται. Σε πρόωρο τοκετό με άθικτες μεμβράνες, χρησιμοποιούνται τοκολυτικά φάρμακα για αναστολή τοκετού έως και 48 ώρες. Οι αντενδείξεις για τη χρήση τοκολυτικών φαρμάκων περιλαμβάνουν σοβαρή προεκλαμψία, ενδομήτριο εμβρυικό θάνατο, θανατηφόρα εμβρυϊκή ανωμαλία, χοριοαμνιονίτιδα, αιμορραγία και σοβαρή καρδιακή νόσο της μητέρας
• Από τη στιγμή που οι μεμβράνες έχουν σπάσει, η εγκυμοσύνη τυπικά δεν μπορεί να παραταθεί αρκετά
• Χορήγηση αντιβιοτικών κατά τον τοκετό για την πρόληψη του GBS, εάν οι μεμβράνες έχουν σπάσει
• Σε εξαιρετικά πρόωρο τοκετό η μητέρα θα πρέπει να μεταφερθεί σε ένα τριτοβάθμιο νοσοκομείο
• Χορήγηση κορτικοστεροειδών πριν τις 34 εβδομάδες κύησης
• Έγχυση θειικού μαγνησίου κατά τον τοκετό για τη μείωση των νευρολογικών βλαβών πριν τις 32 εβδομάδες
• Καισαρική Τομή όταν υπάρχει κίνδυνος για τη ζωή της μητέρας ή όταν ο φυσιολογικός τοκετός θα καθυστερήσει την ανάνηψη και θα επηρεάσει αρνητικά την έκβαση του νεογνού
• Συνιστάται καθυστερημένη απολίνωση (και όχι η άμελξη) του ομφαλίου λώρου όταν δεν υπάρχει μαιευτικό επείγον όπως π.χ. αποκόλληση πλακούντα.